Một chút “sisu” để bạn có thể tiếp tục vượt qua những thời điểm khó khăn.

• Sisu là một phong cách sống của người Phần Lan nói về khả năng vượt qua giới hạn của một người khi đối mặt với nghịch cảnh và tiếp tục vượt qua khó khăn.
• Mặc dù sự kiên trì thường được coi là một điều tốt, nhưng quá nhiều sisu có thể làm giảm khả năng phán đoán của một cá nhân về thời điểm nên từ bỏ và khi nào nên kiên trì.
• Sisu không phải là phong cách sống duy nhất của người Phần Lan nhưng nó là một trong những lối sống rất phổ biến.

Đó là một buổi sáng Chủ nhật ở Helsinki vào đầu tháng Hai. Bầu trời u ám, thỉnh thoảng có những tia nắng yếu ớt ló ra khỏi những đám mây. Nhiệt độ khoảng 0 độ C, nhưng gió làm cảm giác lạnh hơn nhiều. Tôi ra ngoài để tập thể dục như thường lệ, nhưng cơn gió lạnh cắt xuyên qua chiếc quần bó đang chạy của tôi, và tôi cảm thấy như mình đang khỏa thân ở ngoài đó, không mặc gì cả.

Các ngón tay tôi tê cóng vì nắm chặt vào cột đi bộ theo kiểu Bắc Âu. Tôi thử các cách làm ấm khác nhau, nhưng có vẻ cách hiệu quả nhất là chỉ cần sử dụng tay này làm ấm tay kia. Khi tôi đến lối đi dạo bên bờ biển gần Công viên Kaivopuisto, tôi được nhắc nhở rằng không có gì gọi là thời tiết xấu, chỉ là quần áo không phù hợp.

Lối đi dạo bên bờ biển có rất nhiều người dân địa phương, tất cả đều ăn mặc phù hợp với áo khoác không thấm nước và quần phù hợp. Có những người độc thân, các cặp vợ chồng, gia đình, già và trẻ, tất cả đều tận hưởng chuyến đi dạo bên bờ biển vào Chủ nhật trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt này như thể họ đang đi dạo dọc theo bờ biển French Riviera. Đây chắc hẳn là sisu nổi tiếng của Phần Lan, tôi thấy mình đang nghĩ, và ngay lập tức tôi tự hỏi liệu một phần nào đó đã lây sang tôi trong suốt ba tuần ở Helsinki. Hoặc có lẽ, là một người gốc của quốc gia láng giềng Estonia, tôi cũng có thể có sisu? Rốt cuộc, từ này có một từ gốc tương tự trong các ngôn ngữ khác hoặc liên quan đến nội dung bên trong.

Sisu không phải là nguồn thể lực giúp bạn chạy một mạch lên đỉnh núi mà là sức mạnh giúp bạn có thể đặt bước chân này nối tiếp bước chân kia.

Sisu, phòng tắm hơi, và Sibelius

Người ta nói rằng sisu là từ yêu thích của người Phần Lan, biểu tượng dân tộc của họ, và là nền tảng của bản sắc văn hóa và dân tộc Phần Lan bên cạnh phòng tắm hơi và Sibelius (Palo Stoller, 1996). Ý nghĩa chính xác của sisu dường như khó nắm bắt và khó diễn tả. Từ này không thể được dịch dễ dàng và nó không có từ tương đương trực tiếp bằng tiếng Anh hoặc được cho là bằng bất kỳ ngôn ngữ nào khác. Ngay cả người Phần Lan cũng phải “vật lộn” để định nghĩa nó khi được hỏi. Điều này chỉ làm cho nó trở nên đặc biệt và quý giá hơn đối với người Phần Lan, đồng thời làm tăng thêm sự cường điệu xung quanh sisu bên ngoài Phần Lan, nơi nó được cho là một “mặt hàng xuất khẩu” khác của Bắc Âu sau thành công của hygge, lagom và fika.

Ba phẩm chất của Sisu

Theo cách nói của nhà tâm lý học Phần Lan và sisututkija (nhà nghiên cứu sisu ở Phần Lan) Emilia Elisabet Lahti, sisu là “một cấu trúc văn hóa lâu đời của Phần Lan được sử dụng theo truyền thống để mô tả khả năng của các cá nhân vượt qua những thử thách không thể chịu đựng được” (Lahti, 2019). Mặc dù sisu là một trong những đặc điểm tinh túy của tiếng Phần Lan, nhưng chỉ có một số nghiên cứu đã nghiên cứu chi tiết về ý nghĩa của sisu. Khi Lahti hỏi hơn 500 người Phần Lan về cách họ định nghĩa sisu và phân tích câu trả lời của họ bằng phân tích theo chủ đề, ba thành phần hoặc tính năng chính sau đây của sisu đã xuất hiện.

• Sự kiên trì phi thường (Extraordinary perseverance). Phẩm chất đầu tiên và nổi bật nhất của sisu liên quan đến khả năng vượt qua những khả năng định sẵn của một người, cả về tinh thần và thể chất, khi đối mặt với nghịch cảnh và hành động chống lại nghịch cảnh, bằng cách tiếp cận và sử dụng nguồn sức mạnh và năng lượng dự trữ bên trong của một người. Như những người tham gia nghiên cứu của Lahti đã nói, sisu “có nghĩa là không bỏ cuộc ngay cả khi những trở ngại dường như không thể vượt qua”; đó là “đánh bại các tỷ lệ cược, đạt được những gì không ai nghĩ là có thể.”
• Tư duy hành động (Action mindset). Khía cạnh thứ hai của sisu có thể được mô tả là “tư duy hành động”, tức là xu hướng hành động khi thất bại có thể xảy ra. Đó là về việc có can đảm và làm theo những gì cảm thấy đúng và tin tưởng vào bản thân và tiềm năng của một người.
• Sức mạnh tiềm ẩn (Latent power). Đặc điểm quan trọng thứ ba của sisu đề cập đến sức mạnh tiềm ẩn của nó. Sisu là một phẩm chất bẩm sinh, một tiềm năng sức mạnh tối thượng tồn tại sâu bên trong mỗi cá nhân và có thể được tiếp cận và sử dụng khi mọi thứ trở nên thực sự khó khăn và giới hạn của một người được thử thách và kéo dài. Khi nó xuất hiện, nó “gần giống như ma thuật, theo nghĩa là với nó, bạn có thể làm những điều mà người khác nghĩ là không thể.”

Tóm lại, sisu có nét tương đồng với các khái niệm như kiên trì, kiên cường, bền bỉ, chịu đựng và ý chí nhưng như Lahti giải thích trong bài báo của mình, không khái niệm nào trong số này nắm bắt đầy đủ ý nghĩa của sisu, mà theo cách nói của người Phần Lan, thường gần như phẩm chất siêu nhiên hoặc ma thuật.

Quá nhiều sisu có thể gây hại?

Mặc dù sự kiên trì chắc chắn là một đức tính tốt cần có, nhưng có những lúc trong cuộc sống của chúng ta, lựa chọn tốt nhất có thể không phải là vượt qua những điều không thể mà là từ bỏ và tiếp tục. Vì vậy, quá nhiều sisu có thể là một điều xấu? Liên tục cố gắng và vượt quá giới hạn của một người có thể gây hại, cả về tinh thần và thể chất, không chỉ cho một cá nhân mà còn cho những người xung quanh họ.

Những người có quá nhiều sisu có thể bị ám ảnh bởi nhiệm vụ của họ và trở nên thờ ơ, thậm chí là đe dọa người khác. Quá nhiều sisu cũng có thể làm giảm khả năng phán đoán của một cá nhân về thời điểm nên từ bỏ và khi nào nên kiên trì. Trong nghiên cứu của Henttonen và đồng nghiệp (2022), sisu có hại có liên quan đến mức độ căng thẳng và các triệu chứng trầm cảm cao hơn cũng như mức độ hạnh phúc thấp hơn. Mặt khác, sisu có lợi cho thấy mối quan hệ tích cực với các biện pháp khác nhau về sức mạnh tinh thần, hạnh phúc và các đặc điểm tính cách như hướng ngoại, cởi mở và tận tâm.

5 cách thực hành lối sống sisu

1. Hoà mình với thiên nhiên

Phần Lan luôn gắn bó thân thiết với thiên nhiên hùng vĩ. Phương châm sống này được mọi đứa trẻ thấm nhuần ngay từ thuở mới lọt lòng. Chúng ta hoàn toàn có thể vận dụng triết lý sống thú vị này bằng cách thong thả tản bộ dưới bầu trời trong xanh lộng gió, tận hưởng không khí buổi sáng trong lành và lắng nghe chim chóc ríu rít hót vang. Thêm vào đó, bạn nên di chuyển bàn làm việc đến gần cửa sổ để tận dụng tối đa ánh sáng tự nhiên.

2. Tận hưởng vẻ đẹp của sự tĩnh lặng

Tổ chức Y tế Thế giới cảnh báo rằng, việc tiếp xúc thường xuyên với tiếng ồn có thể khiến chúng ta bị tăng huyết áp. Vì thế, khoảng thời gian ở nhà tránh dịch này sẽ là cơ hội lý tưởng để bạn đắm mình trọn vẹn trong không gian tĩnh lặng vô cùng riêng tư và ấm cúng của ngôi nhà thân yêu.

3. Hình thành thói quen đọc sách

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng, việc đọc sách có khả năng cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần rất hiệu quả. Vốn là thiên đường trong mơ của hội “mọt sách”, Phần Lan nổi tiếng với những thư viện tiện nghi và hiện đại bậc nhất thế giới. Vì vậy, tại sao không bắt đầu hành trình Sisu của bạn ngay bây giờ với một cuốn sách thú vị?

4. Dành thời gian cho các sở thích cá nhân

Phần Lan trở thành quốc gia hạnh phúc nhất thế giới liên tục trong 2 năm vừa qua bởi người dân luôn đầu tư thời gian vào những điều họ yêu. Cuối ngày, sau khi hoàn tất công việc, bạn nên hòa mình với những thói quen mang lại hạnh phúc như nấu ăn, làm vườn, đọc sách, xem phim, vẽ tranh, trò chuyện cùng những người thân thương…

5. Học cách đứng dậy sau vấp ngã

Sisu là tinh thần sống ngoan cường, thể hiện ý chí quyết tâm vượt qua mọi nghịch cảnh của người Phần Lan. Tinh thần ấy không cho phép họ bỏ cuộc và lùi bước. Chẳng may gặp phải những khó khăn dẫn đến thất bại, vấp ngã, họ – những người mang trong mình tinh thần Sisu vẫn cố gắng bước tiếp.

Một khái niệm toàn cầu

Mặc dù ăn sâu vào văn hóa Phần Lan và đặc tính dân tộc. Ngay cả khi không có từ tương đương chính xác với từ sisu trong các ngôn ngữ khác, thì ý tưởng cơ bản về một loại động lực và nghị lực bên trong không thể tưởng tượng nổi xuất hiện trong những tình huống khắc nghiệt và giúp một người tiếp tục theo trực giác có ý nghĩa đối với hầu hết mọi người, bất kể nền tảng văn hóa của họ. Tất cả chúng ta đều có và cần một chút sisu để chịu đựng và tiếp tục vượt qua những thời điểm khó khăn. Tuy nhiên, giống như hầu hết những điều tốt đẹp trong cuộc sống, điều độ chính là chìa khóa: Quá nhiều sisu có thể kìm hãm bạn thay vì tiến lên phía trước.

Tham khảo:

• Sisu: The Finnish Secret of Inner Strength and Resilience
• SISU – TRIẾT LÝ SỐNG MẠNH MẼ, NGOAN CƯỜNG CỦA ĐẤT NƯỚC PHẦN LAN
• Sisu, triết lý sống ngoan cường, vượt qua nghịch cảnh của Phần Lan – đất nước hạnh phúc nhất thế giới

Xem thêm: Đừng chỉ là hy vọng